Prezidentin 29 yanvar 2019-cu il tarixdə imzaladığı Fərmanda deyilir ki, regionlarının inkişafı ölkədə uğurla həyata keçirilən davamlı sosial-iqtisadi inkişaf strategiyasının mühüm tərkib hissəsidir. Və regionların inkişafı sahəsində qəbul edilmiş, uğurla həyata keçirilmiş dövlət proqramlarında, habelə regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair əlavə tədbirlərlə bağlı sərəncamlarda nəzərdə tutulmuş vəzifələrin icrası ölkədə qeyri-neft sektorunun davamlı inkişafına, regionlarda kommunal xidmətlərin və sosial infrastruktur təminatının keyfiyyətinin yüksəldilməsinə, sahibkarlıq mühitinin daha da yaxşılaşdırılmasına, investisiya qoyuluşunun artmasına, yeni müəssisələrin, iş yerlərinin açılmasına və nəticədə, əhalinin məşğulluğunun artırılmasına və yoxsulluq səviyyəsinin azaldılmasına təkan verib.

Bu, həqiqətən də belədir. Dövlət proqramlarının icra olunduğu 2004–2018-ci illər ərzində ümumi daxili məhsul istehsalı 3,3 dəfə, o cümlədən qeyri-neft sektoru üzrə 2,8, sənaye üzrə 2,6, kənd təsərrüfatı üzrə 1,7 dəfə artıb. Bu müddət ərzində həyata keçirilən məqsədyönlü tədbirlər nəticəsində ölkədə 1,5 milyonu daimi olmaqla 2 milyondan çox yeni iş yeri, 100 mindən çox müəssisə yaradılmış, işsizlik 5, yoxsulluq səviyyəsi isə 5,1%-ə enib. Bütün bunlar, böyük müsbət nəticələrdir. 5 ilin ərzində Azərbaycana təxminən 250 milyard dollar sərmayə qoyulub və bu sərmayənin yarısını xarici investisiya təşkil edib.

Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, bu müddət ərzində əhali də artıb. Əhalinin sayı 1,6 milyon nəfər artıb. Yeni iş yerlərinin yaranması prosesi bunu üstələyib. Bayaq qeyd etdiyimiz kimi, keçirilən məqsədyönlü tədbirlər nəticəsində ölkədə 1,5 milyonu daimi olmaqla 2 milyondan çox yeni iş yeri yaranıb. Bu, daimi prosesdir. Yəni, əhalinin sayı artmaqda davam edəcək. Odur ki, iş yerlərinin yaranması tendensiyası da buna uyğun davam etməlidir. Bunun üçünsə kənd təsərrüfatı, sənaye və iqtisadiyyatın digər sektorları durmadan inkişaf etməlidir. Elə, Azərbaycan hökumətinin və dövlətinin də çalışdığı və nail olmaq istədiyi məqsəd məhz budur. Regionlar daha da inkişaf etsin, bölgələrdə istehsal sahələrinin yaradılmasıyla yeni-yeni iş yerlərinin təşkili təmin olunsun, bütövlükdə ölkənin xarici bazar və müxtəlif xarakterli təsir və təzyiqlərdən iqtisadi təhlükəsizliyinə nail olunsun.

İndiyədək həyata keçirilən üç Dövlət Proqramı nəticəsində bölgələrdə böyük və müasir infrastruktur yaranıb. Bu, olduqca vacib idi. İqtisadiyyatın istənilən sahəsində inkişafa nail olunması, emal və istehsal müəssisələrinin yaradılması üçün müvafiq infrastrukturun olması ən vacib şərtlərdən biridir. Bu baxımdan, indiyədək regionların qaz, elektrik enerjisi, avtomobil yolları və s. təminatı sahəsində böyük işlər görülüb, turizmin inkişafı üçün hər cür şərait yaradılıb. Yeri gəlmişkən, bəzi dairələr qeyd edirlər ki, son 15 il ərzində regionlara xərclənilən vəsaitlərin müqabilində heç də kifayət səviyyədə gəlirlilik əldə edilməyib, bölgələrin ümumi gəlirdə payı yenə az təşkil edir. Unudurlar ki, infrastruktur çox pul aparan və iqtisadiyyatın real sektoru kimi gəlir gətirən sahə deyil. Ona görə də, indi isə əsas diqqət regionlarda emal və istehsal sahələrinin inkişaf etdirilməsinə yönəlməlidir və yönəldiləcək də...

Regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair dördüncü proqramda qarşıya qoyulan əsas hədəf kənd təsərrüfatı ilə sənayenin inkişaf etdirilməsi olacaq. Bəli, prinsip etibarilə, infrastrukturla bağlı bütün əsas məsələlər həllini tapıb. Lakin dövlət başçısı qeyd etmişkən, bu proses davam etdiriləcək.

Prezident İlham Əliyev bildirdi ki, regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair dördüncü Dövlət Proqramının tərkibi, əsasən, yerlərdən gələn xahişlər nəticəsində formalaşıb. "Mənim bölgələrə çoxsaylı səfərlərim və vətəndaşlarla söhbətlərim bu sahədə gözəl bir ünsiyyət yaradıb. Çünki vətəndaşların təklifləri mütləq nəzərə alınır və bölgələrdə bir çox layihələr məhz vətəndaşların təklifləri əsasında reallaşıb",- deyə, dövlət başçısı qeyd edib.

Təkrar edirəm ki, kənd təsərrüfatı və sənaye istehsalı dördüncü proqramda xüsusi yer tutur. Ümumiyyətlə, bundan sonra iqtisadiyyatın real sektoru, kənd təsərrüfatı, sənaye potensialının gücləndirilməsi əsas məsələlərdən biri olacaq. Bu baxımdan, fikrimcə, regionların inkişafı üçün əsas diqqət yetirilməli olan məsələlərdən biri məhz sırf yerli xammal əsasında istehsal müəssisələrinin yaradılmasından ibarət olmalıdır.

Bəli, qeyd oluna bilər ki, regionlarda bir sıra emal müəssisələri, istehsal sahələri yaradılıb. Lakin bu müəssisələrin yerli aqrar istehsalçılarla əlaqəsi çox zəifdir və yaxud da, heç yoxdur. Belə ki, əgər bir rayonda emal müəssisəsi ola-ola yerli istehsalçı məhsulunu satmağa yer tapmırsa, demək, o müəssisə ilə istehsalçılar arasında koordinasiya yoxdur. Bu proses tələb olunan səviyyədə əldə edilməyib. Odur ki, düşünürəm, dördüncü proqram çərçivəsində istehsal və emal müəssisələri yaradılarkən yerli istehsalçılarla əlaqələndirməyə diqqət regionların bundan sonrakı inkişafında əsas vəzifəyə çevrilməlidir.


Pərviz Heydərov
AzVision.az üçün